Senpai กับ Sensei

คำศัพท์เหล่านี้เป็นคำศัพท์ภาษาญี่ปุ่นที่ผู้ฝึกศิลปะต่อสู้ญี่ปุ่นได้ยินอยู่เป็นประจำ พอเริ่มฝึกมาสักพักหนึ่งก็จะเริ่มรู้ว่า เซนไปย์ (Senpai 先輩) มีความหมายว่ารุ่นพี่ ในขณะที่เซนเซย์ (Sensei 先生) มีความหมายว่าอาจารย์ ถ้าดูตามตัวอักษรคันจิแล้วคำว่า sen (先）นั้นมีความหมายว่าก่อนหน้า ส่วนคำว่า pai (輩) นั้นมีความหมายว่า พวกพ้อง ดังนั้น senpai จึงมีความหมายว่า “พวกพ้องรุ่นก่อน” หรือ “รุ่นพี่” นั่นเอง ส่วน คำว่า Sei หรือ 生 นั้นมีความหมายว่า “เกิด” ดังนั้นคำว่า Sensei จึงมีความหมายว่า “ผู้ที่เกิดมาก่อน” หรือ ผู้ที่รู้ ผู้ที่เป็นครูเป็นอาจารย์นั่นเอง

Shidoshi

ผู้ฝึกบูจินกันมักจะได้ยินคำศัพท์ 2 คำหลังด้วย คำว่า Shidōshi (士道師) ประกอบด้วยอักษรคันจิ 3 ตัว อักษรตัวแรก 士 หรือ shi เป็นตัวเดียวกับตัว “ฉี” (ออกเสียงคล้าย Shi) ซึ่งแปลว่า องครักษ์ ในหมากรุกจีน ในภาษาญี่ปุ่นนั้น 士 นั้นมีความหมายว่าซามูไรหรือนักรบ ส่วนอักษรคันจิตัวที่สอง 道 หรือ do มีความหมายว่า “เส้นทาง” ซึ่งเป็นอักษรตัวเดียวกับอักษรตัวแรกในคำว่า “โดโจ” (道場) อักษรตัวสุดท้ายในคำว่า Shidōshi คือ 師 หรือ shi มีความหมายว่า “อาจารย์” ดังนั้นคำว่า Shidōshi (士道師) จึงมีความหมายว่า “ผู้ชี้ทางแห่งนักรบ” ตำแหน่ง Shidōshi เป็นตำแหน่งซึ่งมอบให้แก่ผู้ที่ฝึกมาระยะหนึ่งแล้ว สามารถชี้ให้ผู้อื่นเดินไปในทางแห่งนักรบที่ถูกได้

Shihan

ศัพท์คำสุดท้าย Shihan (師範) ประกอบด้วยอักษรคันจิ 2 ตัว ตัวแรกเป็นตัวเดียวกับ Shi ตัวสุดท้ายของคำว่า Shidōshi ซึ่งแปลว่า “อาจารย์” ส่วนอักษรตัวหลัง 範 หรือ han นั้นมีความหมายว่า “แบบอย่าง” ดังนั้น Shihan จึงมีความหมายว่า “ผู้ชี้ทางที่เป็นแบบอย่าง” หมายถึงเป็น ผู้ชึ้ทางที่ผ่านอะไรมาค่อนข้างมากและได้เดินอยู่ในทางที่ถูกต้อง สมควรเอาเป็นแบบอย่าง

Shihan นั้นแตกต่างจากสายดำระดับ 10 หรือสายดำระดับ 15 (เหมือนกับสายดำระดับ 5 บางคนก็ไม่ได้เป็น Shidōshi) ซึ่งก่อนหน้านี้บูจินกันไม่ได้มีการมอบตำแหน่งนี้อย่างเป็นทางการ คำว่า Shihan เป็นตำแหน่งที่ใช้เรียกเพื่อยกย่องอาจารย์ว่าเป็นแบบอย่างที่ดี ในเวบไซต์ของ Arnaud Cousergue [1] ได้กล่าวว่าเร็วๆนี้เริ่มมีการให้ประกาศนียบัตรสำหรับ Shi
han แล้ว โดยประกาศนียบัตรดังกล่าวจะมีอยู่ 2 แบบด้วยกันคือ

1. Yūshū Shihan (優秀師範) หรือ Shihan ที่มีความสำคัญ
2. A Dai Shihan (大師範) หรือ Shihan อาวุโส

ไม่ว่าอาจารย์ท่านไหนจะเป็น Shihan, Yushu Shihan หรือ Dai Shihan ท่านก็มีฝีมืออันยอดเยี่ยมและมีความน่านับถือทั้งนั้น แต่ที่สิ่งสำคัญที่พวกเราไม่ควรลืมคือสำหรับบูจินแล้วตำแหน่งไม่ได้มีความสำคัญมากนัก อ.มะซะอะกิ ได้เคยกล่าวไว้ว่าท่านได้ตั้งบูจินกันขึ้นมาเพื่อเป็นเกียรติแก่ อ.ทะกะมะสึ ทุกคนควรจะเป็นหนึ่งเดียวกัน ไม่มีใครเหนือใคร แต่ละคนไม่ควรจะแก่งแย่งกัน มิฉะนั้นจะหาความสงบสุขในบูจินกันไม่ได้

ในบูจินกันเราทำอย่างไร

จากที่ได้กล่าวมาเราจะเห็นว่าคำว่าคำศัพท์ทั้ง 4 คำมีความหมายไม่เหมือนกัน และไม่สามารถใช้แทนกันได้ เราจะเรียกอาจารย์ว่า Sensei ถึงแม้ท่านจะมีตำแหน่งเป็น Shidoshi หรือ Shihan ก็ตาม เพราะสองคำนี้เป็นตำแหน่งที่เราเรียกเพื่อให้คำยกย่องบุคคลหนึ่งๆ แต่อาจารย์ก็ยังคงเป็นอาจารย์ เราจึงเรียกอาจารย์ว่า Sensei ในทำนองเดียวกันเราจะเรียกรุ่นพี่ว่า Senpai ถึงแม้ว่าเขาจะมีตำแหน่งอะไรก็ตาม แต่พึงระวังไว้ว่าคนๆหนึ่งอาจจะเป็นรุ่นพี่ของคนกลุ่มหนึ่งแต่เป็นอาจารย์ของคนอีกกลุ่มหนึ่ง ดังนั้นหากมีคนเรียกอาจารย์ของเราว่ารุ่นพี่ เราก็ไม่ควรจะเรียกตามเขา เราควรจะเรียกอาจารย์เราว่า Sensei เช่นเดิม

อ้างอิง:
[1] https://kumafr.wordpress.com/2015/05/25/what-type-of-shihan-are-you/

[2] http://jisho.org